COVID-19 enfeksiyonu hakkında farkındalık ve bilgi sağlamak için soru-cevap şeklinde bir liste sunuyoruz.
Koronavirüs nedir?
Koronavirüs, insanlarda ve hayvanlarda hastalıklara sebep olabilen geniş çaplı bir virüs familyasıdır. İnsanlarda, bu familyanın birkaç türünün solunumla ilgili enfeksiyonlara sebep olduğu bilinmektedir. Orta Doğu Solunum Sendromu ve Şiddetli Akut Yolu Sendromu koronavirüs familyasının türlerindendir. En son olarak ortaya çıkan koronavirüs, COVID-19 adlı koronavirüs hastalığına sebep olmaktadır.
COVID-19 Nedir ?
COVID-19, son zamanlarda ortaya çıkan koronavirüsün sebep olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Daha öncesinde bilinmeyen ve yeni olan bu virüsün, Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde çıkan salgınla birlikte ortaya çıktığı düşünülmektedir.
COVID-19’un belirtileri nelerdir ?
COVID-19’un en yaygın belirtileri ateş, yorgunluk ve kuru öksürüktür. Bazı hastalarda ağrı, sızı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, farenjit ve ishal olarak belirti göstermektedir. Bu belirtiler genellikle yavaş yavaş ve aşama aşama başlamaktadır. Bazı insanlara enfeksiyon bulaşmış olsa bile herhangi bir belirti göstermeyip ve herhangi bir ağrı sızı göstermemektedir. Hastaların çoğu (%80), hastalıktan herhangi bir özel tedaviye ihtiyaç duymadan iyileşmekte. COVID-19 enfeksiyonu bulaşan her altı kişiden biri ciddi bir şekilde hastalanıp, nefes alıp vermede ciddi zorluklar yaşamaktadır. Yaşlı insanlarda ve yüksek kan basıncı, kalp problemleri veya diyabet hastalığı olan insanlarda ciddi hastalıkların oluşma eğilimi daha yüksektir. Enfeksiyon bulaşmış hastaların sadece %2’si ölmüştür. Ateş, öksürük ve nefes alıp vermede zorluk çekenlerin tıbbi müdahaleye başvurmaları tavsiye edilmektedir.
COVID-19 enfeksiyonu nasıl yayılıyor ?
Henüz enfeksiyon bulaşmamış insanlara, COVID-19 enfeksiyonu bulaşmış kişiler aracılığıyla bulaşabilmektedir. Hastalık, COVID-19 enfeksiyonu taşıyan bir kişinin öksürmesi veya nefes vermesi sonucu ağızdan ya da burundan çıkan küçük damlacıklar aracılığıyla bulaşabiliyor. Bu damlacıklar kişinin etrafındaki nesnelerin üzerine ve çevresine yayılabilmekte. Henüz enfeksiyonu kapmamış diğer insanlar, bu nesnelere ya da yüzeylere dokunup sonrasında gözlerine, burunlarına veya ağızlarına dokunmalarıyla COVID-19 enfeksiyonunu kapabilirler. Bu yüzden hasta olan veya hapşıran, öksüren kişilerden en az bir metre uzak durulması önemlidir. Halihazırda devam etmekte olan araştırmalar değerlendirilmekte ve güncellenmiş bulgular paylaşılmaya devam edilecektir.
COVID-19 enfeksiyonu hava yoluyla bulaşabilir mi ?
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda, COVID-19 enfeksiyonunun temel olarak solunum yoluyla ortaya çıkan damlacıklar aracılığıyla bulaşmaktadır. Daha önce cevaplanmış olan “COVID-19 enfeksiyonu nasıl yayılıyor ?” sorusuna verilen yanıttan daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
COVID-19 enfeksiyonu, herhangi bir belirti göstermeyen bir kişiden bulaşabilir mi ?
Enfeksiyonun bulaşmasındaki temel yol, solunum veya öksürük sonucu ortaya çıkan damlacıklardır. Herhangi bir belirti göstermeyen bir kişiden COVID-19 bulaşma ihtimali çok düşüktür. Fakat COVID-19 enfeksiyonu belirtisi başlayan kişilerin çoğunda bu belirtiler yavaş yavaş kendini göstermektedir. Bu bilgi özellike hastalığın erken evrelerinde geçerlidir. Bu nedenle, kendini hasta hissetmeyen fakat öksüren bir kişiden hastalığı kapmak mümkündür. Halihazırda devam etmekte olan araştırmalar değerlendirilmekte ve güncellenmiş bulgular paylaşılmaya devam edilecektir.
Enfeksiyon bulaşmış bir kişinin dışkısı yoluyla enfeksiyon bulaşabilir mi ?
Enfeksiyon bulaşmış bir kişinin dışkısı yoluyla enfeksiyon bulaşma riski çok düşük bir ihtimaldir. İlk araştırmalar bazı durumlarda virüsün dışkıda mevcut olabileceğini düşünse de, bu yoldan yayılma salgının ana özelliği değildir.
Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19'un yayılma yolları konusunda devam eden araştırmaları değerlendirmektedir ve yeni bulguları paylaşmaya devam edecektir. Ancak bu bir risk olduğundan, tuvaleti kullandıktan sonra ve yemekten önce ellerin düzenli olarak yıkanması tavsiye edilmektedir.
Kendimi korumak ve hastalığın yayılmasını önlemek için ne yapabilirim?
Herkes için geçerli korunma önlemleri
Dünya Sağlık Örgütü web sitesinden, ulusal ve yerel halk sağlığı basin örgütlerinin yayın kanallarından yayınlanan, COVID-19 salgınıyla ilgili en son haberleri takip ediniz. COVID-19 hala Çin'deki ve diğer ülkelerdeki insanları bazı salgınlarla etkilemektedir. Enfeksiyon bulaşan çoğu insan hafif bir hastalık yaşar ve iyileşir fakat bazıları için durum daha ciddi bir hal alabilir. Aşağıdakileri yaparak sağlığınıza dikkat edin ve başkalarını koruyun:
- Ellerinizi alkol bazlı dezenfektan ya da sabunlu su ile düzenli olarak ve iyice yıkayın.
- Kendiniz ile öksüren veya hapşıran herhangi bir kişi ile aranızda en az 1 metre mesafe bırakın.
- Göz, burun ve ağza dokunmaktan kaçının.
- Sizin ve çevrenizdeki insanların iyi bir solunum hijyenine sahip olduğundan emin olun. Öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda ağzınızı ve burnunuzu bükülmüş dirsek veya mendil ile kapatmalısınız. Hemen ardından kullanılan mendili üstü kapalı bir çöp kutusuna atmalısınız.
- Kendinizi hasta hissediyorsanız evde kalın. Ateş, öksürük ve nefes alıp vermede zorluk çekiyorsanız tıbbi müdaheleye başvurun. Yerel sağlık yetkililerinin talimatlarını uygulayın.
- COVID-19 hakkındaki son gelişmelerden haberdar olun. Kendinizi ve başkalarını COVID-19'dan nasıl koruyacağınız hakkında sağlık uzmanınız, ulusal ve yerel halk sağlığı yetkilileri ve işvereniniz tarafından verilen tavsiyelere uyun.
COVID-19'un yayıldığı ülkelerde olan veya bulunmuş (son 14 gün) kişiler için korunma önlemleri
- Baş ağrısı ve hafif burun akıntısı gibi belirtiler bile olsa eğer iyi hissetmiyorsanız, iyileşene kadar evde kalın.
- Ateş, öksürük ve nefes alıp vermede zorluk yaşama gibi belirtiler gösteriyorsanız, solunum yolları enfeksiyonu veya ciddi bir hastalıkla sonuçlanabileceği için tıbbi müdahaleye başvurunuz. Ayrıca yetkili tıbbi kurumu önceden arayarak, seyahat geçmişinizi yetkili tıbbi kurum ile paylaşınız.
COVID-19'a yakalanma ihtimalim nedir?
Risk, nerede yaşadığınıza veya son zamanlarda nereye gittiğinize bağlıdır.
Çok sayıda kişiye COVID-19 tanısı konulan bölgelerde enfeksiyon riski daha yüksektir. Tüm COVID-19 vakalarının % 95'inden fazlası Çin'de meydana gelmektedir ve bunların çoğu Hubei Eyaletindeki vakalarda görülmektedir. Dünyanın diğer bölgelerindeki insanlar için COVID-19 enfeksiyonu bulaşma riskiniz şu an için düşük bir ihtimaldir. Ancak, bölgenizdeki durumun ve hazırlık çabalarının farkında olmak önemlidir. Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 salgınlarını izlemek ve bunlara çare bulabilmek için Çin ve dünyadaki diğer sağlık yetkilileriyle birlikte çalışmaktadır.
COVID-19 enfeksiyonu hakkında endişelenmeli miyim?
COVID-19'un yayıldığı bir bölgede değilseniz veya bu alanlardan birine seyahat etmediyseniz veya kendisini iyi hissetmeyen biriyle yakın temasta değilseniz, bu enfeksiyonu kapma şansınız şu anda düşük bir ihtimaldir. Ancak, durum hakkında stresli ve endişeli olabileceğiniz anlayışla karşılanabilir bir durumdur. Makul önlemler alabilmeniz için, risklerinizi doğru bir şekilde belirlemenize yardımcı olacak bulguları değerlendirmek iyi bir fikirdir. COVID-19 enfeksiyonunun bölgenizde olup olmadığı konusunda doğru bilgi kaynakları olarak yetkili sağlık birimlerinin açıklamaları takip edilmelidir. Yaşadığınız yer ile ilgili son gelişmelerden haberdar olmak ve kendinizi korumak için uygun önlemleri almak önemlidir.
Kimler ağır hastalık bulaşma riski altındadır?
Enfeksiyon hakkında araştırmalarımız hala devam etmektedir. Yaşlı insanlarda ve yüksek kan basıncı, kalp problemleri veya diyabet hastalığı olan insanlarda ciddi hastalıkların oluşma eğilimi daha yüksektir.
Antibiyotikler COVID-19'un önlenmesinde veya tedavisinde etkili midir?
Hayır. Antibiyotikler virüslere karşı herhangi bir etki yaratmıyor, sadece bakteriyel enfeksiyonlar üzerinde çalışıyorlar. COVID-19'a bir virüs neden olur, bu nedenle antibiyotikler etkisizdir. Antibiyotikler COVID-19'un önlenmesi veya tedavisi için kullanılmamalıdır. Sadece bir bakteriyel enfeksiyonu tedavi etmek için bir doktor tarafından yönlendirildiği şekilde kullanılmalıdır.
Kendimi korumak için maske takmalı mıyım?
Öksürük gibi solunum semptomları olmayan kişilerin tıbbi maske takmasına gerek yoktur. Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 semptomları olan kişiler için ve öksürük ve ateş gibi semptomları olan bireylere bakan kişiler için maske kullanılmasını önermektedir. Maske kullanımı sağlık çalışanları ve birisine (evde veya sağlık kuruluşunda) bakan kişiler için çok önemlidir.
Maske nasıl takılır, kullanılır, çıkarılır ve atılır?
Maske sadece sağlık çalışanları, bakım görevlileri ve ateş ve öksürük gibi solunum semptomları olan kişiler tarafından kullanılmalıdır.
Maskeye dokunmadan önce, elleri alkol bazlı bir dezenfektan veya sabun ve su ile yıkayın.
- Maskeyi alın ve delik olup olmadığını kontrol edin.
- Hangi taraf üst taraf ise (metal şeridin olduğu yerde) o yöne doğru yönlendirin.
- Maskenin doğru tarafının dışarı doğru baktığından emin olun (renkli taraf).
- Maskeyi yüzünüze yerleştirin. Maskenin metal şeridini veya sert kenarını kıstırın, böylece burnunuzun şekline göre kalıbı oturtabilirsiniz.
- Ağzınızı ve çenenizi kaplayacak şekilde maskenin alt kısmını aşağı çekin.
- Kullandıktan sonra maskeyi çıkarın; maskeyi potansiyel olarak mikroplu olabilecek yüzeylere dokunmamak için maskeyi yüzünüzden ve kıyafetlerinizden uzak tutarak kulakların arkasındaki elastik halkaları çıkarın.
- Maskeyi kullandıktan hemen sonra kapalı bir çöp kutusuna atın.
- Maskeye dokunduktan sonra, elleri alkol bazlı bir dezenfektan veya sabun ve su ile yıkayın.
COVID-19 kuluçka süresi ne kadardır?
"Kuluçka dönemi”, virüsün bulaşma ile hastalığın belirtilerini göstermeye başlama arasındaki zaman anlamına gelir. COVID-19 için kuluçka döneminin çoğu tahmini 1-14 gün arasında, en yaygın olarak ilk beş gündür. Daha fazla veri elde edildikçe bu tahminler güncellenecektir.
Yapmamam gereken bir şey var mı?
Aşağıdaki önlemler COVID-2019'a karşı etkili DEĞİLDİR ve zararlı olabilir:
- Sigara içmek
- Geleneksel bitkisel ilaçların alınması
- Birden çok maske takma
- Antibiyotik gibi kendi kendine ilaç almak
Her durumda, ateş, öksürük ve nefes almada zorluk yaşıyorsanız, daha ciddi bir enfeksiyon gelişme riskini azaltmak için erken tıbbi yardım alın ve yakın zamanda seyahat geçmişinizi sağlık uzmanınızla paylaştığınızdan emin olun.
Bu doküman Dünya Sağlık Örgütü dokümanlarından hazırlanmıştır. Doğru ve en son bilgiler için aşağıdaki web sitelerini ziyaret edebilirsiniz:
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/index.html
https://www.seyahatsagligi.gov.tr/Site/koronavirus
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/videos
Sizlere sağlıklı günler dileriz.
Doğu Akdeniz Üniversitesi
COVID-19 Farkındalık Komitesi
